توێژینەوەیەکی گەورەی نێودەوڵەتی بە سەرۆکایەتی توێژەرانی تاقیگەی هاوبەشی دەروونناسی پەرەسەندنی کۆمەڵایەتی لە زانکۆی ویلایەتی ئەریزۆنا دەریخستووە کە ژنان لانیکەم وەک پیاوان لە پێوەندی لەگەڵ خوشک و براکانیاندا توند و تیژن— و لە زۆر حاڵەتدا، زیاتریش. لە کاتێکدا لێکۆڵینەوەکانی پێشووتر لە مێژە باس لەوە دەکەن کە پیاوان لە ڕووی جەستەییەوە توند و تیژترن لە ژنان، بە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی زۆرجار ژنان زیاتر لە پیاوان بەرامبەر خوشک و براکانیان توند و تیژی دەکەن
هاوڕێکان باشترن لە پەیوەندی خۆشەویستی؟ ڕاستییەکانی کە دەروونناسی زانستی دەڵێت پێشەکی: بۆچی هاوڕێییەکان بە گرنگین بۆ تەندروستی دەروونی؟ ئایا هەرگیز بیرت لەوە کردووەتەوە کە بۆچی دوای ڕۆژێکی قورس، یەکەم کەس کە ئەتەوێ قسەی لەگەڵدا بکەیت، هاوڕێ نزیکەکانتن؟ لێکۆڵینەوەی نوێ پێشنیاری ئەوە دەکات کە هاوڕێییە تەواوەکان لەوانەیە کاریگەری زیاتریان هەبێت لەسەر تەندروستی دەروونی ئێمە وەک لە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی ڕەنگه هاوڕێکانت بۆ ته ندروستی دەروونیت باشتر بن له هاوبه شی پێوەندی ئه وینداری،به ڵام بۆچی؟
پیاوان لە پاراستنی منداڵاندا: بەرەنگاربوونەوەی کلیشەی جێندەری و پشتیوانی گشتی بۆچی پیاوان کەمتر لە پاراستنی منداڵاندا بەشدارن؟ لێکۆڵینەوەی نوێ لە گۆڤاری Sex Roles دەریخستووە کە کلیشەی جێندەری ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە بیروڕای گشتی بۆ پیاوانی کارمەند لە بواری پاراستنی منداڵان. ئەم لێکۆڵینەوەیە سێ جۆر کلیشەی جێندەری خستووەتە ڕوو: دەستکەوتە سەرەکییەکانی لێکۆڵینەوەکە شێوازی لێکۆڵینەوە ئەم لێکۆڵینەوەیە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی پیاوان که متر له ژنان گه رم و گوڕ و به ڕەوشت و لێ هاتوو سه یر دەکرێن سه بارەت به چاودێری و ئاگاداری منداڵان
پێشەکی: خەمۆکی لە سەدەی بیست و یەکدا لە سەدەی بیست و یەکدا مرۆڤ ڕووبەڕووی گۆڕانکاری بنەڕەتی بۆتەوە لە شێوازی ژیان پێکهاتەی خێزان ، تەکنەلۆژیا ، میدیا و بەها کۆمەڵایەتییەکان. لەم چوارچێوە خێرایە، خەمۆکی بۆتە یەکێک لە مەترسییە بەرچاەکان بۆ سەر تەندروستی دەروونی؛ ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی (WHO، 2021) خەمۆکی بە گرینگترین هۆکاری کەمتوانایی و لاوازی لە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی خۆپاراستن لە خەمۆکی لە مرۆڤی سەدەی بیست و یەک
خەمۆکی و نیشانەکانی: ناسینی یەکێک لە نەخۆشییە دەروونییە باوەکانی سەدەی ٢١ پوختە لەسەر بابەتەکە :خەمۆکی یەکێکە لە نەخۆشییە دەروونییە باو و لاوازکەرەکانی ئەو سەردەمە، کە بە کۆمەڵێک نیشانەی هەستی، بیرۆکە، ئاکاری و جەستەیی خۆی دەردەخات. ئەم تێکچوونە دەتوانێت کاری کۆمەڵایەتی، پیشەیی، ئەکادیمی و پێوەندی تاک بە توندی تێکبدات. ئەم وتارە پێناسەی خەمۆکی، جۆرەکان، گرینگترین نیشانە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی خەمۆکی و نیشانەکانی
پێشەکی ئەبراهام مازلۆ (Abraham H.Maslow)، دەروونناسێکی ئەمریکی و یەکێک لە دامەزرێنەرانی قوتابخانەی دەروونناسی مرۆڤانە(Humanism) بوو، کە تیۆرێکی بنەڕەتی سەبارەت بە پلەبەندی پێداویستییەکانی مرۆڤ و گەشەکردنی تاک لە ناوەڕاستی سەدەی بیستەمدا خستەڕوو. لەبری ئەوەی سەرنجی لەسەر نەخۆشییە دەروونییەکان بێت، جەختی لە توانای مرۆڤ و گەشەکردنی ئەرێنی و گەڕان بەدوای مانا و خۆپێگەیاندن کردووە(ماسلۆ، ١٩٥٤). تیۆری مازلۆ… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی تیۆری ئابراهام مازلۆ: پلەبەندی پێویستیەکان و خۆپێگەیاندن
پۆختە ئارەزووی منداڵان بۆ بەخێوکردنی ئاژەڵی نێوماڵ بە گشتی وەک خۆلیا یان ئارەزووی ساتی سەیر دەکرێت؛ بەڵام لە ڕوانگەی دەروونناسی پەروەردەییەوە، ئەم دۆخە دەتوانێت ببێتە سەکۆیەک بۆ پەرەپێدانی تواناکانی وەک بەرپرسیارێتی، دیسیپلین، هاودڵی و بەهێزکردنی قابلیەتی جێبەجێکردنی منداڵ. ئەم بابەتە بە شێوەیەکی زانستی لێکۆڵینەوە دەکاتەوە کە چۆن ویستنی ئاژەڵی نێوماڵ، ئەگەر بە باشی ڕێنمایی بکرێت،… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی ئاژەڵی نێوماڵ، داواکاری منداڵ یان ئامرازی پەروەردە
کورتەیەک لەسەر ئەو تیۆریە: تیۆری دەروونشیکاری، کە لەلایەن سیگمۆند فرۆیدەوە دامەزراوە، یەکێکە لە ڕێبازە گرینگ و کاریگەرەکان لە مێژووی دەروونناسی و چارەسەری دەروونیدا. ئەم ڕوانگەیە جەخت لەسەر چەمکەکانی وەک نائاگایی، ململانێ ناوخۆییەکان، ئەزموونی منداڵی و پێکهاتەی دەروون دەکاتەوە. دوای فرۆید، دەروونشیکارانی وەک یۆنگ، ئادلێر، کلاین، ئێریکسۆن و هۆرنای، ڕەخنەیان لەم تیۆرە گرت و پێداچوونەوەیان بۆ… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی تیۆری دەروونشیکاری: لە فرۆیدەوە تا دەروونشیکاری نوێ
پوختەیەک لەو تیۆریە: ئەلبێرت باندۆرا، دەروونناسێکی نێوبەدەرەوەی کەنەدی-ئەمریکی بوو، کارێکی زۆری لەسەر پەرەسەندنی دەروونناسیفێربوون (Social Learning Theory)وتیۆری ناسین-کۆمەڵگا (Social Cognitive Theory ) بوو و ڕۆڵێکی گرینگی لە دەرونناسیفێربوون و گەشەکردنی کەسایەتی بوو بە بۆنەی خستنەڕووی تیۆری فێربوونیکۆمەڵایەتی و پاشان تیۆری ناسینی کۆمەڵایەتی . باندورا نیشانیدا کە فێربوون تەنها لە ڕێگەی بەهێزکردن و سزادانەوە دروست نابێت،… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی تیۆری فێربوونیکۆمەڵایەتی ئەلبێرت باندۆرا: کارلێکی نێوان تاک ، ئاکار و ژینگە
پوختەیەک لەسەر ئەو بابەتە کارڵ ڕۆجەرس (Carl R. Rogers) یەکێکە لە پێشەنگەکانی دەروونناسی مرۆڤانە و دامەزرێنەری ڕێبازی چارەسەری دەرونی CCT (Client-Centered Therapy). بە پێچەوانەی تیۆری کلاسیکەکانی وەک دەروون شیکاری و ئاکاری، ڕۆجەرس گرینگی بە ئەزموونی ناخی مرۆڤ، ئارەزو و مەیلی سروشتی بۆ گەشەکردن، و چۆنیەتی پەیوەندی نێوان دەرونناس و بەردەنگ دەدا. ئەم وتارە سەرنج دەخاتە… بەردەوام بە لە خوێندنەوەی تیۆری کارڵ ڕۆجەرس: چارەسەری دەروونیCCT (کە بەردەنگ لەو ڕوانگەیەدا زۆر گرینگە) و دەروونناسی مرۆڤانە
ژیانی دڵخواز تەنیا هەبوونی خولیا و ئارەزوو نییە، پێویستە ڕێگەیەکی شیاو هەڵبژێرین و لەسەری ڕاوەستاو و بەردەوام بمێنینەوە. بۆ هەنگاونان لەو ڕێگەیەدا بە ڕاوێژکاریی پسپۆرانە لەگەڵتانین و لە هەموو بەستێنەکانی دەروونناسی، هاوڕێ و پاڵنەرتان دەبین…
مافی هەموو جۆرە دەستڕاگەیشتن بە بەرهەم و ناوەڕۆکەکانی ئەم ماڵپەڕە هی کازیوەیە و هەر چەشنە لاساکردنەوە و لەبەرگرتنەوەیەک بەبێ ڕەزامەندی بەڕێوەبەرایەتی، قەدەغە و نایاساییە.
