انواع روان‌درمانی چیست؟

روان‌درمانی یا روان‌درمانگری (Psychotherapy) مجموعه‌ای از روش‌های علمی و ارتباطی است که به افراد کمک می‌کند با مشکلات روان‌شناختی، هیجانی، رفتاری یا بین‌فردی خود به شیوه‌ای سالم‌تر روبه‌رو شوند. درمانگر با استفاده از گفت‌وگو، تکنیک‌های ذهنی و روش‌های خاص، مسیر بهبود فرد را تسهیل می‌کند.

در این مقاله به انواع رایج روان‌درمانی می‌پردازیم که بر اساس نظریه‌های مختلف روان‌شناختی پایه‌گذاری شده‌اند. اگر به دنبال بهترین روش درمان برای خود یا نزدیکانتان هستید، آشنایی با این رویکردها می‌تواند راهنمای خوبی باشد.

۱. درمان شناختی-رفتاری (CBT)

یکی از رایج‌ترین و علمی‌ترین روش‌های درمانی است. در CBT فرض بر این است که افکار، احساسات و رفتارها با هم در ارتباط‌اند. این درمان به مراجع کمک می‌کند تا افکار تحریف‌شده یا منفی را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار واقع‌گرایانه‌تر جایگزین کند. درمان CBT برای اضطراب، افسردگی، وسواس و سایر اختلالات مؤثر است.

۲. روان‌درمانی روان‌پویشی (تحلیلی)

این روش ریشه در نظریه‌های فروید دارد و هدف آن کشف تعارض‌های ناخودآگاه، تجربیات دوران کودکی و اثرات آن‌ها بر زندگی کنونی است. در این درمان، فرد بینش عمیق‌تری نسبت به انگیزه‌های درونی خود پیدا می‌کند.

۳. درمان انسان‌گرایانه (مراجع‌محور)

در این رویکرد که توسط کارل راجرز پایه‌گذاری شده، درمانگر فضای امن و پذیرنده‌ای ایجاد می‌کند تا فرد بتواند آزادانه احساسات خود را بیان کند. تأکید اصلی بر رشد فردی، خودآگاهی و تحقق «خودِ واقعی» است.

۴. رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)

DBT ترکیبی از CBT و ذهن‌آگاهی است و برای درمان اختلال شخصیت مرزی، رفتارهای خودآسیب‌زننده و نوسانات شدید هیجانی کاربرد دارد. این روش بر آموزش مهارت‌هایی مانند تحمل پریشانی، تنظیم هیجان و ارتباط مؤثر تمرکز دارد.

۵. خانواده‌درمانی و زوج‌درمانی

در این روش، مشکلات روانی در بستر روابط خانوادگی یا عاطفی بررسی می‌شود. هدف، بهبود ارتباطات، حل تعارض‌ها و درک بهتر از نقش‌های بین‌فردی است. خانواده‌درمانی برای نوجوانان، کودکان و زوج‌ها بسیار مفید است.

۶. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

ACT بر پذیرش افکار و احساسات ناخوشایند تأکید دارد، بدون اینکه سعی شود آن‌ها سرکوب شوند. هدف نهایی این درمان، حرکت در راستای ارزش‌های زندگی فردی و ایجاد یک زندگی معنادار است. ذهن‌آگاهی در این رویکرد نقش کلیدی دارد.

۷. درمان شناختی مبتنی بر ذهن‌آگاهی (MBCT)

ترکیبی از CBT و تمرینات ذهن‌آگاهی است. MBCT برای جلوگیری از بازگشت افسردگی و کاهش اضطراب کاربرد دارد. مراجع در این روش یاد می‌گیرد افکار منفی را بدون قضاوت بپذیرد و کمتر با آن‌ها درگیر شود.

۸. طرحواره‌درمانی (Schema Therapy)

رویکردی عمیق و تلفیقی که بر الگوهای ناپایدار ذهنی (طرحواره‌ها) تمرکز دارد. این طرحواره‌ها معمولاً در کودکی شکل می‌گیرند و در بزرگسالی موجب مشکلات هیجانی و رفتاری می‌شوند. این درمان برای اختلالات شخصیت بسیار مفید است.

۹. درمان متمرکز بر هیجان (EFT)

در EFT، هیجانات عامل اصلی تغییر در نظر گرفته می‌شوند. فرد یاد می‌گیرد احساسات حل‌نشده را شناسایی و تجربه کرده و آن‌ها را به‌درستی تنظیم کند. این روش در درمان مشکلات ارتباطی و زوج‌درمانی کاربرد فراوان دارد.

۱۰. روان‌درمانی وجودی

درمان وجودی به مفاهیم عمیقی مثل معنا، آزادی، تنهایی، مرگ و مسئولیت فردی می‌پردازد. این رویکرد برای افرادی مناسب است که با بحران‌های معنایی یا اضطراب‌های فلسفی مواجه‌اند.

۱۱. روان‌درمانی تلفیقی (Integrative Therapy)

در این روش، درمانگر بسته به نیازهای مراجع از چند رویکرد مختلف به صورت انعطاف‌پذیر استفاده می‌کند. روان‌درمانی چندفرایندی به درمانگران با تجربه کمک می‌کند تا شخصی‌سازی درمان را به بهترین شکل انجام دهند.

جمع‌بندی

روان‌درمانی ابزاری قدرتمند برای خودشناسی، رشد فردی و حل مشکلات روانی است. انتخاب مناسب‌ترین نوع درمان به ویژگی‌های فردی، نوع مشکل و سبک شخصیتی شما بستگی دارد. اگر به دنبال شروع روان‌درمانی هستید، مشورت با یک روان‌شناس متخصص می‌تواند گام اولی مؤثر باشد.