سیکمای خودکم‌بینی یا Self-effacement schema یکی از طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه است که در نظریه طرح‌واره‌درمانی یانگ مطرح می‌شود.
تعریف مختصر:
سیکمای خودکم‌بینی یعنی فرد به‌طور مزمن خود را دست‌کم می‌گیرد، موفقیت‌هایش را بی‌اهمیت می‌داند، و دیگران را مهم‌تر و شایسته‌تر از خود تلقی می‌کند. این افراد معمولاً در روابط اجتماعی تمایل دارند که دیده نشوند، نادیده گرفتن خود را فضیلت می‌دانند، و از ابراز نیازها یا نظرات خود پرهیز می‌کنند.
ویژگی‌های اصلی:
- نادیده گرفتن یا کوچک شمردن دستاوردهای شخصی
- تمایل به پنهان ماندن در جمع یا انکار ارزش خود
- ترس از غرور، خودنمایی یا دیده شدن
- احساس شرم یا گناه در صورت موفقیت یا ابراز توانایی‌ها
ریشه احتمالی:
اغلب در کودکانی شکل می‌گیرد که در محیط‌های خانواده‌ای رشد کرده‌اند که:
- والدین یا مراقبان، کودک را برای ابراز خود یا موفقیت‌ها سرزنش می‌کردند (“خودتو نگیر!”، “این‌قدر به خودت نبال!”)
- موفقیت‌ها نادیده گرفته می‌شدند یا بی‌ارزش شمرده می‌شدند
- فروتنی افراطی به‌عنوان یک ارزش تربیتی مطلق تحمیل می‌شد
تأثیر بر زندگی بزرگسالی:
- کاهش اعتمادبه‌نفس
- مشکل در پیشرفت شغلی یا دفاع از حقوق خود
- جذب شدن به روابطی که در آن‌ها به حاشیه رانده می‌شوند
